8 Sınıf Fen Bilimleri Basit Makineler Konu Anlatımı (Yeni Müfredat) - 327.821 defa okundu. 2016-2017 8. Sınıf Fen Bilimleri Dersi Üniteleri, Bölümleri ve Kazanımları - 235.623 defa okundu. 8. Sınıf Fen Bilimleri DNA ve Genetik Kod Konu Anlatımı (Yeni Müfredat) - 192.143 defa okundu. 8. MEBFen 8. Sınıf - LGS Kazanım Testleri 8.Sınıf Mevsimlerin Oluşumu Fen Testi I - Cevap Anahtarı - 8. Sınıf Fen MEB Kazanım Testleri -8.Sınıf Basit Makineler / Eğik Düzlem Yaprak Testi I: 7. Ünite TOKAT ÖDM Cevaplar: 1-C 2-C 3-B 4-B 5-A 6-D 7-B 8-B 9-C -8.Sınıf 8 SINIF BASİT MAKİNELER. 8. Sınıf fen bilgisi dersi. Basit makineler konusu. Kaldıraçlar, sabit ve hareketli makaralar. Konu anlatımı. Bir kuvvetin büyüklüğünü veya yönünü değiştirmeye yarayan düzeneklere basit makine adı verilir. Basit makineler kullanılarak kuvvetin yönü 8Sınıf Fen Bilimleri 5.Ünite: Basit Makineler 1. Bir inşaatta malzemelerin taşınabilmesi için şekildeki gibi ağırlık asılı kuleli vinç kullanılmaktadır. Bu vinçte K ve L kolların-daki bölmeler gerektiğinde iç içe geçebilmektedir. Kule K kolu Bölmeler iç içe geçebilmektedir. Malzeme Yer (yatay) Ağırlık L kolu 8Sınıf Fen Bilimleri 5.Ünite Basit Makineler Konu Anlatımı. 2020-2021 Eğitim-Öğretim Yılı, 8. Sınıf, Fen Bilimleri Çalışma Kağıtları; 1.ÜNİTE MEVSİMLER VE İKLİM 2. ÜNİTE DNA VE GENETİK KOD 3. ÜNİTE BASINÇ 4. ÜNİTE MADDE VE ENDÜSTRİ 5. ÜNİTE BASİT MAKİNELER 6. ÜNİTE ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE ENERJİ Fenbilimleri dersine ait konu özeti, test, etkinlik, deneme, dosya, ders videosu gibi içerikleri bulabileceğiniz sade ve amacına odaklı bir internet sitesidir. (MAKARALAR-KALDIRAÇLAR-EĞİK DÜZLEM) İNDİR. 5.ÜNİTE: BASİT MAKİNELER (ÇIKRIK-DİŞLİ ÇARKLAR-KASNAKLAR,VİDA,KAMA..) İNDİR. 6.ÜNİTE: BESİN ZİNCİRİ VE egdN. Basit Makineler İlk çağlardan bugüne, insanlar işlerini yaparken basit makineleri kullanmışlardır. Peki, basit makine nedir? Kaç tane basit makine vardır? Günümüzde de basit makineler kullanılmakta mıdır? Günlük yaşantımızda nerelerde karşılaşmaktayız? Sizce basit makineler olmadan bileşik makineler yapılabilir mi? Basit Makineler Bir işi yaparken daha az kas gücü kullanmak ya da daha fazla kuvvet elde etmek için ilk çağlardan bu yana bazı makineler kullanılmaktadır. Hayatı kolaylaştıran ve insanlara çalışmalarında yardımcı olan birçok makine vardır. Bu makinelerden bazıları motorsiklet ve otomobil gibi karmaşıkken bazıları ise tahterevalli ve vida gibi basittir Görsel Bir yerden farklı bir yere kuvveti iletmek, kuvvetin yönünü, büyüklüğünü ya da her ikisini de değiştirmek, yapılan işteki yerdeğiştirme ve sürati değiştirmek için kullanılan araçlara basit makine denir. Kaldıraç, makara, palanga, eğik düzlem, çıkrık, dişli çarklar, vida ve kasnaklar basit makinelere örnektir Görsel Herhangi bir makine kullanmadan yapılan işte ne kadar enerji harcanıyorsa basit makine kullanıldığında da eşit miktarda enerji harcanır. Bir başka ifadeyle basit makineler harcanan enerjiden ya da yapılan iş miktarından herhangi bir kazanç sağlamaz. Basit makineler sadece iş yapma kolaylığı sağlar Görsel "Bana bir kaldıraç verin ve bakın, Dünya'yı yerinden oynatacağım." Bu inanılmaz iddia üçüncü yüzyılda yaşamış olan Yunanlı filozof Arşimet'e ait. Abartılı olan bu örnek bir kaldıraç kullanılarak gerçekleştirilebilir. Arşimet'in ortaya attığı bu fikir basti makine kullanıldığında yapılan işten kazanç olmamasına dayanır. Kaldıraçta uzun, sağlam bir çubuk ve destek noktası bulunur. Kaldıraçlar, iş kolaylığı sağlar Görsel Destek noktasına göre kuvvetin uygulandığı mesafe kuvvet kolu, yükün bulunduğu mesafe yük kolu olarak ifade edilir Görsel Basit makinelerde işten kazanç olmadığı için aşağıdaki gibi bir eşitlik kurulabilir. KuvvetxKuvvet Kolu=YükxYük Kolu Destek noktasının bulunduğu yere göre üç çeşit kaldıraç vardır a Desteğin Ortada Olduğu Kaldıraçlar Bu tip kaldıraçlara pense, makas, tahterevalli, kerpeten, manivela ve eşit kollu terazi örnek olarak verilebilir Görsel Kaldıraçlarda kuvvet kolu ne kadar uzun olursa kuvvet kazancı o kadar fazla olur. Kuvvet kazancı basit makinenin işi ne kadar kolaylaştırdığını gösteren bir değerdir. Kuvvet kazancı, yükün kuvvete oranı ile hesaplanır. Kuvvet Kazancı= Yük / Kuvvet b Yükün Ortada Olduğu Kaldıraçlar El arabası, gazoz açacağı, fındık kıracağı, delgeç bu tip kaldıraçlara örnek olarak verilebilir. Bu tür kaldıraçlarda her zaman kuvvetten kazanç vardır Görsel c Kuvvetin Ortada Olduğu Kaldıraçlar Cımbız ve maşa, bu tip kaldıraçlara örnek olarak verilebilir. Bu tür kaldıraçlarda hiçbir zaman kuvvetten kazanç elde edilemez Görsel Makaralar bir eksen etrafında serbestçe dönebilen, etrafından ipin geçebilmesi için oluğu olan basit makinelerdir. İnşaatlarda yüklerin taşınması, asansörlerin yukarı yada aşağı hareket ettirilmesi gibi işlerde makaralar kullanılabilir Görsel Makaralar işten kazanç sağlamaz sadece cisimler üzerinde yapılan işin daha kolay yapılması için uygulanan kuvvetin yönünü ve şiddetini değiştirir. Makaralar kullanılış şekline göre ikiye ayrılır; Sabit makaralar ve hareketli makaralar. a Sabit Makaralar Merkezinden tavana asılan ve merkezi etrafında dönebilen şekildeki sürtünmesiz makaraya sabit makara denir. Stor perdelerde ve bayrak direğinde kullanılan makara sabit makaraya örnektir Görsel Görsel görülen 100 N'luk yük, 100 N'luk F kuvveti ile şekildeki gibi dengelendiğinde, aynı ip üzerindeki gerilme kuvvetleri de eşit olur. Sabit makaralarda gerçekleşen denge durumuna göre; İpe Uygulanan Kuvvet = Yük F = P Sabit makaralarda; • Kuvvetten ve yoldan kazanç yoktur. • İp ne kadar çekilirse, yük de o kadar yükselir. • İpe uygulanan kuvvet, yüke eşittir. b Hareketli Makaralar Merkezine yük asılan ve etrafına sarılan ip üzerinde dönerek ilerleyen şekildeki makaraya, hareketli makara denir. Hareketli makaralar, yükle beraber aşağı yukarı hareket edebilir Görsel Görsel görülen 100 N'luk yük, 50 N'luk F kuvveti ile şekildeki gibi dengelendiğinde, aynı ip üzerindeki gerilme kuvvetleri de 50 N olur. Hareketli makaralarda gerçekleşen denge durumuna göre; İpe Uygulanan Kuvvet = Yük / 2 F = P / 2 Hareketli makaralarda; • Kuvvetten kazanç vardır. • İp ne kadar çekilirse, yük o mesafenin yarısı kaddar yükselir. • İpe uygulanan kuvvet, yükün yarısı kadardır. c Palangalar Hareketli sabit makaraların Görsel gibi aynı doğrultu üzerinde birleştirilmesi ile oluşan düzeneğe palanga denir. Bu sistemde kuvvetten kazanç vardır. Palangalar, hareketli makaralara göre daha fazla kuvvet kazancı sağladığı için ağır yüklerin kaldırılmasında tercih edilir. Asansör ve vinç gibi daha büyük ağırlıkların kaldırılması gerektiği yerlerde palanga sistemleri kullanılır. Palangalardaki kuvvet kazancı hesaplanırken yük taşıyan hareketli makaralara bağlı ipleri dikkate almak gerekir. Örneğin, Görsel ilk şekilde hareketli makaraya bağlı 3 ip bulunmaktadır. DÜZLEM Ağır cisimleri yerden belli bir yüksekliğe, daha küçük kuvvetlerle çıkartmak için kullanılan düzeneklerdir Görsel Örneğin, bir cismi yukarı taşımak gerektiğinde doğrudan dikey eksende hareket ettirmek yerine eğik düzlem kullanılır. Eğik düzlemde kuvvetten kazanç vardır. Eğik düzlem ne kadar uzun olursa kazanç da o oranda artar. Birinci işçi fıçıyı eğik düzlemde iterek, ikinci işçi ise doğrudan fıçıyı kaldırarak aynı yüksekliğe kaldırmaktadır. Her iki işçinin de yaptığı iş birbirine eşittir. Çünkü, eğik düzlem yapılan işten kazanç sağlamaz, sadece iş yapma kolaylığı sağlar. Eğik düzlemdeki kuvvet kazancı şu şekilde hesaplanabilir Kuvvet x Yol = Ağırlık x Yükseklik F x L = G x h Eksenleri aynı, yarıçapları farklı ve sabit bir eksen etrafında dönen silindirlerden oluşan sisteme çıkrık denir. Çıkrık, doğal ya da yapay liflerden iplik eğirmek için kullanılan bir araçtır Görsel Çıkrığın günümüzden 1000 yıl kadar önce keşfedildiği düşünülmektedir. Birçok çıkrık türü mevcuttur. Çıkrıklar; kuyulardan su çekmek için, tekstil fabrikalarındaki tezgâhlarda ve eskiden yün eğirmek amacı ile sıklıkla kullanılan basit makinelerdir. Bunların dışında kas gücüyle çalışan et kıyma makineleri, el matkapları, otomobil direksiyonu, kapı anahtarı, bisiklet gidonu ve pedalları da çıkrığa örnektir Görsel Çıkrıkların çalışma sisteminde kuvvet ve yük arasındaki ilişkiyi göstermek için kuvvet ile çıkrık kolunun çarpımı, yük ile küçük silindirin yarı çarpımına olan eşitliğinden yararlanılır. Çıkrığın yandan görünümü ise şekildeki gibidir. Çıkrık bir kol yardımıyla çevrilen çarktır. Temelde kaldıraç mantığıyla çalışır. Kuyudan su çekmekte kullanılan basit makine de çıkrıktır. Çıkrığın kolu şekilde R ile gösteriliyor ne kadar uzarsa kuvvetten kazanç o kadar artar. Çıkrıklarda kuvvetten kazanç vardır ama yapılan işten kazanç yoktur. Silindirik bir yapı üzerine eğik düzlem şeklinde sarılarak ilerleyen girinti ve çıkıntılardan oluşan basit makineye vida denir. Genellikle cisimleri belirli bir yere sabitlemek ya da birbirine bağlamak için kullanılan vida, döner taburelerin gibi araçların da alçalıp yükselmesini sağlar. Vida, vida başının bir tur döndürülmesi sonucunda bir vida adımı kadar ilerler Görsel Vida, kuvvetten kazanç sağlarken yoldan kayba neden olur. Örneğin, bir tahta parçasına küçük bir vidayı tam olarak sokmak için vidanın vida adımı sayısı kadar döndürülmesi gerekir. ÇARKLAR ve KASNAKLAR Dişli çarklar, kenarlarında bulunan dişler sayesinde kaymadan kenetlenebilirler. Kenetlenmiş çarkların hareketi, birbirine göre ters yöndedir. K çarkı saat yönünde dönerken, L çarkı saat yönünün tersi yönde döner. Üst üste perçinlenmiş dişli çarklar ise aynı yönde döner Görsel Birbirlerine kenetlenmiş dişli çarkların attıkları tur sayıları, çarkların büyüklükleriyle ters orantılıdır. Bir başka ifadeyle küçük çarklar daha fazla tur atar. Üstüste perçinlenmiş olan dişli çarklarda ise dönme sayısları ve yönleri aynıdır. Hareketin aktarılması için dişli çarkların kenetlenmesi gerekmez. Kayış ya da zincirlerle de hareket aktarılabilir. Bu tür bir düzeneklere kasnak denir. Görsel gibi kayışla düz bir şekilde bağlanan çarklar, aynı yönde hareket eder. Kayışların bağlanma şekline göre çarkların dönme yönlerini değiştirmek mümkündür. BİLEŞİK MAKİNELER Birden fazla basit makinenin bir arada kulanıldığı düzeneklere bileşik makine denir. Bileşik makinelere en güzel örneklerden biri bisiklettir. Bisikletten başka el mikseri ve el arabası da bileşik makineye örnek olarak verilebilir. Bileşik makineler, tek bir basit makineyle kaldırılan yüklerden daha ağır yükleri kaldırılabilir. Bisiklet Bisikletin yanı sıra motosiklet, otomobil, vinç ve robotlarda da bileşik makinedir Görsel Vida Bisiklet parçalarını bir arada tutmak için birçok vida kullanılır. Gidon Bisiklete yön vermek için kullanılan gidon bir çıkrıktır. Fren kolları Fren kolları birer kaldıraç gibi çalışır. Fren kolları sıkıldığında fren pabuçları bir tel aracılığıyla tekerlekleri sıkıştırır ve bisikletin yavaşlamasına neden olur. Tekerlekler Bisiklette iki adet bulunan tekerlekler, orta noktalarında bulunan bir mil aracılığıyla ana gövdeye vidalarla bağlanmıştır. Zincir ve dişli çarklar Pedalların dönüşü, zincir ve dişli ile tekerleğe aktarılır. Pedallar Kas gücüyle döndürülen pedallar çıkrık modeline örnektir. Ağır yükleri yukarı çıkarmak için makara kullanmak her zaman uygun bir yöntem olmayabilir. Böyle durumlarda eğik düzlem adı verilen yokuşlardan yararlanılır. Bir levhanın ya da kalasın bir ucu yükün çıkarıldığı yere dayanırsa eğik düzlem elde edilir. Bir çok yerde karşılaştığımız eğik düzlemin diğer basit makinelerden en önemli farkı, eğik düzlemlerin genellikle hareketsiz olmasıdır. Eğik düzlem boyunca itilen ya da çekilen yük, istenilen yere daha az kuvvetle çıkarılabilir. Bir işin yapılması sırasında eğik düzlemin kullanılması ile kuvvetten kazanç sağlandığı oranda yoldan kayıp yaşanır. Bu sebeple İşten kazanç düzlemin yüksekliği sabitken boyu uzatıldığında cismi hareket ettirmek için uygulanması gereken kuvvetin değeri küçülür. Eğik düzlemin boyu sabit tutulup yüksekliği artırıldığında cismi hareket ettirmek için uygulanması gereken kuvvetin değeri büyür. Dolayısıyla eğik düzlemde cismi hareket ettirmek için uygulanan kuvvet, eğik düzlemin yüksekliğine ve boyuna bağlıdır. Bir eğik düzlemin yüksekliğinin boyuna oranı eğimi düzlemde eğim azaldıkça, yükü bulunduğu yerden daha yüksek bir yere çıkarmak için cisme uygulanması gereken kuvvetin şiddeti de azalır. Eğik düzlemde kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır. Eğik düzlemde kuvvet kazancı aşağıdaki eşitlikle parklarındaki kaydıraklar, merdiven basamakları ve rampa eğik düzleme örnek verilebilir. Seyir halindeki araçlar dik yolları tırmanırken zorlanır. Bu yüzden dağlık yerlerden geçen yollar virajlı olarak inşa edilir. Çünkü virajlar yolların dik olmasını engelleyerek eğimi azaltır. Kuvvetten kazanç sağlamak için kullanılan basit makinelerden biri de eğik düzlemdir. Merdiven, vida, rampa yollar eğik düzlemlere örnek olarak verilebilir. Eğik düzlem Nedir?Bir ucu diğerine göre yerden yüksekte olan yatay düzlemlere eğik düzlem denir? Eğik düzlemde kuvvetten kazanç ve yoldan kayıp vardır. Eğik düzlemde kuvvetten kazanç sağlanırken yoldan da kayıp yaşanır. Yani yükü daha kolay taşımamıza rağmen daha uzun bir yoldan gitmek gerekir. l Eğik düzlemin Boyu, h Eğik düzlemin yüksekliği Eğik düzlemde yol uzadıkça kuvvetten kazanç artar. Aşağıdaki şekildeki 2 numaralı yol uzun ama eğimi az olduğu için daha kolay bir yoldur. Yükseklik sabit kalıp yol uzarsa kuvvet kazancı artar. Burada A’da kuvvet kazancı daha fazladır. Yol sabit kalıp yükseklik artarsa kuvvet kazancı azalır. Burada L’de kuvvet kazancı daha fazladır. Eğik Düzlem Örnekleri Yük rampalarıÇocuk kaydırağıVidaBalta ağzıBıçak ağzıMerdivenRampa yolArşimet vidasıRüzgar türbini kanadıGemilerin ön kısmıEngelli rampası Vida ve Eğik Düzlem Vidaların diş kısımları yakından bakıldığında bir eğik düzlemdir. Vidanın bir tur döndürüldüğünde gittiği mesafeye vida adımı denir. Vida adımı sıklığı arttıkça kuvvet kazancı artar. Eğik Düzlemin Özellikleri Her zaman kuvvet kazanç zaman yoldan kayıp sabit kalıp yol uzarsa kuvvet kazancı sabit kalıp yükseklik artarsa kuvvet kazancı azalır. İçeriğe atlaBu bölümde 8. Sınıf Fen Bilimleri dersinin 5. Ünitesi olan Basit Makineler – Eğik Düzlem konusu ile ilgili LGS çalışma kağıdı var. Basit makinelerin üçüncü alt konusu olan Eğik Düzlemi pekiştirmek için hazırladığım bu çalışma kağıdında eğik düzlem ile alakalı kuvvet kazancı, bağımlı değişken, bağımsız değişken ve kontrol edilen değişken soruları ?İndirme ÖnizlemesiKazanımlar Basit MakinelerÖnerilen Süre 10 ders saatiKonu / Kavramlar Sabit makara, hareketli makara, palanga, kaldıraç, eğik düzlem, çıkrık, basit makinelerin kullanım Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden LinkiBASİT MAKİNELER EĞİK DÜZLEM ÇALIŞMA KAĞIDINI İNDİRYazı dolaşımı 8. sınıf yaşamımızı kolaylaştıran makineler konusunda basit makineler işlenmektedir. Günlük hayatta çok kullanılan bazı basit makineleri bu yazımızda tanıyalım. Basit Makinelerin Görevleri Kuvvetten kazanç sağlayabilir. Kuvvetin yönünü değiştirebilir İşten kazanç sağlamaz. Bir işi daha kolay yapmayı sağlar. 1. Kaldıraç Kaldıraçlarda bir destek ve destek çubuğu sayesinde bir yükü daha kolay kaldırmayı sağlar. DEVAMI >> 2. Makaralar Makaralar sabit ve hareketli olmak üzere ikiye ayrılır. Makaralar ip yardımıyla kullanılır. Sabit makara kuvvetten kazanç sağlamaz. Sadece kuvvetin yönünü değiştirir. Hareketli makaralar kuvvetten kazanç sağlar. Yani daha az kuvvetle bir işi yapmak mümkün olur. DEVAMI >> 3. Eğik Düzlem Eğik düzlemler yolu uzatarak bir işi daha kolay yapmayı sağlar. Eğimli yollar, merdivenler, vidanın dişleri, eğimli rampalar örnek olarak verilebilir. 4. Dişliler Dişli ya da çarklar birbirlerine dişleriyle bağlan makinelerdir. Dişliler harekerin yönünü, süratini ve kuvveti değiştirmek için kullanılır. Birbirine temas eden dişlilerden büyük olan yavaş, küçük olan hızlı döner. 5. Tekerler Günümüzden 5000 yıl önce Sümerliler tarafından icat edilen tekerlek sürtünme kuvvetini azalttığı için en önemli buluşlardan biri sayılır. Tekerlek yuvarlanma hareketinden yararlanır. 6. Çıkrık Çıkrık bir kol yardımıyla çevrilen çarktır. Temelde kaldıraç mantığıyla çalışır. Kuyudan su çekilen makine de bir çıkrıktır. Çıkrığın kolu şekilde R ile gösteriliyor ne kadar uzarsa kuvvetten kazanç o kadar artar. ____________________________________ İlgili Konular Kaldıraç Resimleri

8 sınıf fen basit makineler eğik düzlem